Hen trẻ em ở đô thị lớn (TP.HCM, Hà Nội): Sống gần khu công nghiệp – trẻ ho, khò khè mãi không khỏi có phải do hen?

Tại các đô thị lớn như TP.HCM hay Hà Nội, nhiều gia đình sinh sống gần khu công nghiệp, nhà máy, trục đường lớn, nơi nồng độ bụi và hóa chất trong không khí thường vượt ngưỡng khuyến cáo. Với trẻ nhỏ, đặc biệt là những bé ho kéo dài, khò khè dai dẳng, hay tái phát, phụ huynh thường nghĩ đến viêm hô hấp hoặc dị ứng thông thường. Tuy nhiên, hen phế quản hoàn toàn có thể là nguyên nhân gốc rễ bị bỏ sót nếu không được tầm soát đúng cách.

Tại các đô thị lớn như TP.HCM hay Hà Nội, nhiều gia đình sinh sống gần khu công nghiệp, nhà máy, trục đường lớn, nơi nồng độ bụi và hóa chất trong không khí thường vượt ngưỡng khuyến cáo (Ảnh minh họa)

1. Sống gần khu công nghiệp có làm tăng nguy cơ hen ở trẻ?

Các nghiên cứu dịch tễ học trên toàn cầu và tại Việt Nam đều ghi nhận: trẻ sống gần khu công nghiệp, nhà máy hóa chất hoặc nơi mật độ xe cộ cao có nguy cơ mắc hen phế quản cao hơn hẳn so với khu vực có chất lượng không khí tốt hơn.

Nguyên nhân bao gồm:

- Bụi mịn (PM2.5, PM10): xâm nhập sâu vào phế nang, gây viêm kéo dài đường thở.

- Khí thải độc hại (NO₂, SO₂, VOCs): kích thích phản ứng viêm – dị ứng tại phế quản.

- Ô nhiễm thứ cấp trong nhà: khói từ đốt rác, đun nấu bằng than, hóa chất tẩy rửa tồn dư.

Trẻ em có hệ hô hấp đang phát triển, đường thở hẹp và phản ứng miễn dịch chưa hoàn chỉnh nên dễ bị tác động hơn người lớn.

2. Ho và khò khè kéo dài: Khi nào cần nghĩ đến hen?

Không phải trẻ nào ho, khò khè cũng mắc hen. Tuy nhiên, các dấu hiệu dưới đây nên khiến cha mẹ nghi ngờ hen phế quản và đưa trẻ đi khám chuyên khoa hô hấp:

- Trẻ ho nhiều về đêm, gần sáng hoặc khi gắng sức, cười to.

- Khò khè tái đi tái lại, đặc biệt khi thay đổi thời tiết hoặc sau nhiễm virus.

- Ho dai dẳng >4 tuần, dùng kháng sinh không cải thiện.

- Trong gia đình có người mắc hen, viêm mũi dị ứng, chàm cơ địa.

- Trẻ sống gần môi trường ô nhiễm, hít phải khói, bụi thường xuyên.

3. Vì sao nhiều trẻ bị hen ở đô thị lớn bị chẩn đoán muộn?

Tại các khu vực nội đô hoặc gần khu công nghiệp, nhiều trẻ ho, khò khè tái đi tái lại được chẩn đoán là viêm tiểu phế quản, viêm phế quản co thắt, viêm họng hoặc viêm phổi tái phát. Tuy nhiên:

- Hen phế quản ở trẻ nhỏ thường khó phân biệt với các bệnh lý hô hấp cấp.

- Không phải trẻ nào cũng làm được đo hô hấp ký để xác định tắc nghẽn phế quản có hồi phục.

- Cha mẹ thường ngại dùng thuốc xịt chứa corticoid do sợ “lệ thuộc”.

Chính những điều này khiến việc chẩn đoán và điều trị hen ở trẻ em đô thị bị trì hoãn, dẫn tới nhiều đợt cấp, ảnh hưởng đến phát triển thể chất và chức năng hô hấp lâu dài.

4. Nên làm gì khi nghi ngờ trẻ bị hen?

a. Khám chuyên khoa hô hấp nhi

Đánh giá lâm sàng kỹ các triệu chứng điển hình và yếu tố nguy cơ môi trường.

Có thể chỉ định đo phế dung (nếu trẻ hợp tác) hoặc điều trị thử hen có theo dõi sát.

b. Điều trị thử hen đúng cách

Nếu trẻ đáp ứng tốt với thuốc giãn phế quản và corticoid hít, triệu chứng cải thiện rõ sau vài tuần → có giá trị gợi ý mạnh cho hen.

Theo dõi sát: nếu dừng thuốc và triệu chứng trở lại → khả năng cao là hen phế quản thực sự.

c. Cải thiện môi trường sống

Hạn chế tối đa tiếp xúc với bụi, khí thải, hóa chất tẩy rửa.

Tăng thông khí tự nhiên, không hút thuốc trong nhà, ưu tiên lọc khí nếu có điều kiện.

Giữ ấm, phòng tránh nhiễm siêu vi hô hấp.

Kết luận

Ở các đô thị lớn như TP.HCM, Hà Nội – nơi mật độ dân cư dày đặc, ô nhiễm không khí phổ biến, đặc biệt gần khu công nghiệp – hen phế quản ở trẻ em đang ngày càng phổ biến và dễ bị chẩn đoán chậm do biểu hiện lâm sàng dễ nhầm lẫn. Phụ huynh có con ho kéo dài, khò khè dai dẳng nên chủ động đưa trẻ đến khám tại các cơ sở chuyên khoa hô hấp để được đánh giá và điều trị sớm, tránh hậu quả về sau.