Điều trị thử hen ở trẻ: Khi nào cần áp dụng

Hen phế quản ở trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi, thường khó chẩn đoán do biểu hiện không đặc hiệu và nhiều bệnh lý khác cũng gây triệu chứng tương tự. Trong nhiều trường hợp, điều trị thử hen được xem là phương pháp tiếp cận hợp lý để đánh giá đáp ứng thuốc, hỗ trợ chẩn đoán và kiểm soát triệu chứng sớm. Vậy khi nào nên điều trị thử hen cho trẻ? Phụ huynh cần theo dõi và phối hợp ra sao? Bài viết sau sẽ giải đáp những vấn đề này.

1. Vì sao cần điều trị thử hen ở trẻ nhỏ?

Ở trẻ dưới 5 tuổi, các triệu chứng như ho, khò khè, khó thở rất phổ biến, nhất là sau các đợt nhiễm siêu vi. Tuy nhiên, không phải trường hợp nào cũng là hen. Việc xác định hen dựa vào các tiêu chuẩn chức năng hô hấp (như đo FEV1) thường không khả thi vì trẻ chưa hợp tác tốt.

Trong các trường hợp nghi ngờ hen nhưng chưa thể chẩn đoán chắc chắn, bác sĩ có thể chỉ định một đợt điều trị thử để:

- Đánh giá đáp ứng thuốc điều trị hen

- Phân biệt với các nguyên nhân khác như viêm tiểu phế quản, ho do trào ngược, viêm mũi xoang

- Hạn chế tiến triển triệu chứng nặng hoặc nhập viện

2. Khi nào cần điều trị thử hen?

Điều trị thử hen được khuyến nghị khi trẻ có một hoặc nhiều yếu tố sau:

- Khò khè ≥3 lần/năm, đặc biệt nếu xảy ra không chỉ khi bị cảm lạnh

- Triệu chứng hô hấp (ho, khò khè, thở nhanh) tái diễn hoặc kéo dài sau đợt viêm hô hấp

- Có yếu tố nguy cơ dị ứng: viêm da cơ địa, viêm mũi dị ứng, cha/mẹ có tiền sử hen hoặc dị ứng

- Trẻ đáp ứng tốt với thuốc giãn phế quản trong các đợt khó thở

3. Điều trị thử hen bao gồm những thuốc gì?

Tùy vào biểu hiện lâm sàng và tần suất triệu chứng, điều trị thử thường gồm:

a. Thuốc cắt cơn

- Salbutamol dạng hít: sử dụng khi trẻ khò khè, khó thở

- Dùng qua buồng đệm có mặt nạ, giúp thuốc vào phổi hiệu quả

b. Thuốc dự phòng

- Corticoid dạng hít: Budesonide hoặc Beclomethasone

- Liều thấp, dùng hàng ngày trong 2–3 tháng

Trong một số trường hợp, nếu triệu chứng liên quan đến nhiễm siêu vi rõ ràng, bác sĩ có thể chỉ định điều trị từng đợt với corticoid dạng hít khi có dấu hiệu tái phát.

4. Theo dõi điều trị thử như thế nào?

Phụ huynh cần theo dõi sát các biểu hiện sau:

- Mức độ cải thiện triệu chứng: ho, khò khè có giảm không?

- Số lần cần dùng thuốc cắt cơn mỗi tuần

- Ảnh hưởng đến giấc ngủ, sinh hoạt, ăn uống của trẻ

- Có xuất hiện tác dụng phụ không (khàn tiếng, nấm miệng, thay đổi hành vi…)

Sau 2–3 tháng điều trị, nếu trẻ cải thiện rõ, bác sĩ có thể kết luận khả năng cao trẻ bị hen và tiếp tục phác đồ kiểm soát lâu dài. Nếu không đáp ứng hoặc triệu chứng xấu đi, cần đánh giá lại chẩn đoán.

5. Những điều phụ huynh cần lưu ý khi điều trị thử hen

Không tự ý bắt đầu điều trị thử nếu không có chỉ định của bác sĩ

Tuân thủ liều lượng, cách dùng thuốc đúng hướng dẫn

Dùng buồng đệm đúng cách để đảm bảo hiệu quả thuốc

Không nên ngưng thuốc sớm, ngay cả khi triệu chứng giảm

Tái khám đúng lịch để bác sĩ đánh giá lại hiệu quả điều trị và hướng dẫn tiếp theo

6. Khi nào cần chuyển tuyến chuyên khoa?

Trẻ cần được đưa đến bác sĩ chuyên khoa hô hấp nhi nếu:

- Triệu chứng không cải thiện sau 2–3 tháng điều trị thử

- Có triệu chứng nặng (thở rít thanh quản, tím tái, co lõm ngực nhiều)

- Thường xuyên nhập viện vì khò khè, khó thở

- Nghi ngờ có bệnh lý phối hợp như trào ngược, dị vật đường thở, bệnh tim bẩm sinh

7. Kết luận

Điều trị thử hen là một chiến lược hợp lý và an toàn để hỗ trợ chẩn đoán hen phế quản ở trẻ nhỏ. Tuy nhiên, để đạt hiệu quả và tránh lạm dụng thuốc, việc điều trị phải có chỉ định rõ ràng, theo dõi sát và được thực hiện dưới hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn. Phụ huynh đóng vai trò quan trọng trong theo dõi triệu chứng, hỗ trợ dùng thuốc và nhận biết dấu hiệu cần can thiệp kịp thời.