Hen phế quản ở trẻ em sống trong gia đình có người hút thuốc: Nguy cơ bị bỏ quên

Trẻ em sống trong gia đình có người hút thuốc - dù là hút chủ động hay thụ động - đều phải đối mặt với nguy cơ cao mắc hen phế quản, bệnh lý hô hấp mạn tính thường bị phát hiện muộn và kiểm soát kém. Môi trường có khói thuốc lá, thuốc lào không chỉ làm khởi phát cơn hen cấp mà còn làm giảm hiệu quả điều trị, tăng nguy cơ tái phát, nhập viện và biến chứng hô hấp lâu dài.

Môi trường có khói thuốc lá, thuốc lào không chỉ làm khởi phát cơn hen cấp mà còn làm giảm hiệu quả điều trị, tăng nguy cơ tái phát, nhập viện và biến chứng hô hấp lâu dài.

1. Tác động của khói thuốc lá đến trẻ em mắc hen

a. Khói thuốc là “dị nguyên” mạnh kích thích phế quản

- Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 chất hóa học, trong đó có hàng trăm chất độc hại như formaldehyde, benzene, acrolein, các hạt bụi siêu mịn (PM2.5) và chất gây ung thư (carcinogen).

- Ở trẻ có cơ địa dị ứng hoặc đang mắc hen, việc hít phải khói thuốc lá – kể cả với lượng nhỏ – sẽ làm tăng phản ứng viêm đường thở, gây co thắt phế quản, tiết đờm và khó thở.

- Trẻ hít phải khói thuốc thường xuyên có nguy cơ suy giảm chức năng phổi sớm, tái phát cơn hen nhiều lần và lệ thuộc thuốc cắt cơn.

b. Hút thuốc lá trong nhà – tưởng riêng người lớn, nhưng hại chính trẻ nhỏ

- Nhiều phụ huynh nghĩ rằng hút ở ban công, mở cửa sổ hay hút xong mới vào nhà là “an toàn”. Tuy nhiên, các hạt khói thuốc bám lâu trên tóc, quần áo, rèm cửa và bề mặt đồ vật, tiếp tục khuếch tán ra không khí và trẻ vẫn hít phải – hiện tượng gọi là hút thuốc thụ động bậc ba (third-hand smoke).

- Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ do đường thở hẹp, phản xạ ho yếu và hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, dễ bị kích ứng bởi nồng độ khói thấp hơn nhiều so với người lớn.

2. Trẻ có nguy cơ nào nếu bị hen mà vẫn tiếp xúc khói thuốc?

- Gia tăng tần suất cơn hen cấp, đặc biệt vào ban đêm hoặc sau khi tiếp xúc với người hút thuốc.

- Giảm hiệu quả của thuốc điều trị, nhất là corticosteroid dạng xịt – thuốc nền tảng trong kiểm soát hen.

- Nguy cơ phải nhập viện cao hơn gấp 3 lần, dễ bị bội nhiễm hô hấp do hàng rào niêm mạc phế quản bị tổn thương thường xuyên.

- Tăng khả năng chuyển từ hen nhẹ thành hen trung bình hoặc nặng, thậm chí phát triển thành hen khó kiểm soát.

- Về lâu dài, chức năng phổi suy giảm sớm, có thể để lại di chứng hô hấp kéo dài đến tuổi trưởng thành.

3. Làm gì để bảo vệ trẻ mắc hen khỏi khói thuốc?

a. Tuyệt đối không hút thuốc trong nhà

- Không hút thuốc trong nhà, trong xe hơi, khu vực trẻ sinh hoạt – kể cả khi trẻ không có mặt lúc hút.

- Quần áo, tóc, bàn tay người hút thuốc cần rửa sạch, thay đồ trước khi tiếp xúc gần trẻ.

- Tuyệt đối không cho phép bất kỳ ai hút thuốc gần trẻ mắc hen, dù là khách đến nhà, người thân hay người giúp việc.

b. Tham vấn y tế khi trẻ có dấu hiệu bất thường

- Nếu trẻ có các biểu hiện như ho tái đi tái lại, khò khè khi vận động, thức giấc do ho ban đêm – cần đưa đi khám chuyên khoa để loại trừ hoặc xác định hen phế quản.

- Trẻ đã được chẩn đoán hen cần được điều trị dự phòng bằng thuốc dạng xịt đúng phác đồ, hướng dẫn kỹ cách dùng, và tái khám định kỳ.

c. Hỗ trợ cai thuốc cho người lớn

- Hút thuốc không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe bản thân mà còn trực tiếp gây hại cho con. Các chương trình hỗ trợ cai thuốc nên được khuyến khích trong gia đình có trẻ mắc hen.

- Có thể tham khảo bác sĩ chuyên khoa để dùng các liệu pháp thay thế nicotin, tư vấn tâm lý hoặc sử dụng thuốc điều trị hỗ trợ.

Kết luận

Hen phế quản ở trẻ em trong gia đình có người hút thuốc là tình trạng nguy hiểm nhưng thường bị xem nhẹ. Để kiểm soát tốt bệnh hen ở trẻ, không chỉ cần dùng thuốc đúng mà quan trọng hơn là loại bỏ hoàn toàn các yếu tố nguy cơ từ môi trường sống, đặc biệt là khói thuốc lá. Mỗi phụ huynh cần hiểu rằng: không có mức độ hút thuốc nào là an toàn đối với trẻ em, nhất là trẻ đang mắc hen.