Hen phế quản ở trẻ em là một bệnh mạn tính phổ biến, với đặc điểm là viêm mạn tính đường thở, tăng phản ứng đường thở và các cơn co thắt phế quản gây ho, khò khè, khó thở tái đi tái lại. Tại các thành phố lớn như TP.HCM và Hà Nội, tỷ lệ trẻ bị hen có xu hướng tăng nhanh, trong đó ô nhiễm không khí – đặc biệt là bụi mịn PM2.5 – được xem là yếu tố nguy cơ quan trọng góp phần làm bệnh khởi phát sớm, diễn tiến nặng và khó kiểm soát hơn.

Tại các thành phố lớn như TP.HCM và Hà Nội, tỷ lệ mắc hen có xu hướng tăng nhanh, trong đó ô nhiễm không khí – đặc biệt là bụi mịn PM2.5 – được xem là yếu tố nguy cơ quan trọng (Ảnh minh họa)
1. Mối liên hệ giữa hen phế quản và ô nhiễm không khí
Các nghiên cứu dịch tễ học đã chỉ ra rằng môi trường ô nhiễm – nhất là nồng độ cao của các chất dạng hạt như PM2.5, NO₂, ozon tầng thấp (O₃) và khói bụi xe cộ – có liên quan trực tiếp đến tỷ lệ trẻ mắc hen phế quản và mức độ trầm trọng của bệnh. Trong đó, PM2.5 – những hạt bụi mịn có đường kính ≤2.5 micromet – dễ dàng xâm nhập sâu vào hệ hô hấp và kích thích phản ứng viêm tại niêm mạc đường thở.
Trẻ em nhạy cảm hơn người lớn vì:
- Hệ hô hấp đang trong quá trình hoàn thiện.
- Thể tích khí hít vào theo trọng lượng cơ thể cao hơn.
- Dễ tiếp xúc gần nguồn ô nhiễm (mặt đường, bếp đun, khu công nghiệp…).
2. Bụi mịn PM2.5 và hậu quả đối với trẻ bị hen
a. Gây bùng phát cơn hen cấp
Nhiều bằng chứng lâm sàng cho thấy trẻ em tiếp xúc với nồng độ PM2.5 cao trong không khí có nguy cơ tăng rõ rệt các đợt hen cấp phải nhập viện hoặc cần điều trị thuốc cắt cơn liên tục.
b. Làm giảm hiệu quả điều trị dự phòng
Ô nhiễm không khí kéo dài làm duy trì tình trạng viêm đường thở, từ đó:
- Giảm đáp ứng với corticoid hít.
- Tăng liều thuốc duy trì mà vẫn không kiểm soát tốt triệu chứng.
c. Gây tổn thương phổi lâu dài
Trẻ tiếp xúc lâu dài với bụi mịn, đặc biệt trong giai đoạn chưa kiểm soát hen tốt, có nguy cơ cao bị giảm chức năng phổi vĩnh viễn, thậm chí dẫn tới hen dai dẳng đến tuổi trưởng thành.
3. Ô nhiễm không khí tại TP.HCM và Hà Nội: Báo động đỏ với trẻ bị hen
a. Hà Nội: Mức ô nhiễm vào mùa đông-xuân cao hàng đầu Đông Nam Á
PM2.5 thường xuyên vượt ngưỡng cho phép của WHO.
Nguyên nhân chủ yếu: khí thải công nghiệp, giao thông, đốt rơm rạ và thời tiết nghịch nhiệt.
b. TP.HCM: Bụi mịn quanh năm, kèm nhiệt độ cao
Giao thông dày đặc, mật độ dân cư cao.
Khu vực nội đô và ngoại thành đều có chỉ số chất lượng không khí (AQI) thường xuyên ở mức “kém” hoặc “xấu”.
4. Làm gì để bảo vệ trẻ hen phế quản trước ô nhiễm không khí?
a. Theo dõi chỉ số chất lượng không khí (AQI)
Chủ động kiểm tra AQI mỗi ngày (qua ứng dụng AirVisual, PAMAir).
Hạn chế cho trẻ ra ngoài khi AQI trên 100.
b. Bảo vệ đường thở của trẻ
Đeo khẩu trang chuyên dụng cho trẻ em (N95 hoặc tương đương) khi đi ra ngoài.
Không cho trẻ tập thể dục ngoài trời giờ cao điểm giao thông hoặc khi nắng gắt.
c. Cải thiện môi trường sống trong nhà
Tránh khói thuốc, nhang đốt, mùi hóa chất.
Có thể sử dụng máy lọc không khí nếu điều kiện cho phép.
d. Tuân thủ điều trị dự phòng hen
Dùng thuốc dự phòng đều đặn theo chỉ định của bác sĩ.
Mang theo thuốc cắt cơn khi ra ngoài, nhất là những ngày ô nhiễm nặng.
Kết luận
Hen phế quản ở trẻ em tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM là vấn đề ngày càng đáng lo ngại, đặc biệt trong bối cảnh ô nhiễm không khí gia tăng và bụi mịn PM2.5 vượt ngưỡng. Việc chủ động theo dõi môi trường, tuân thủ điều trị và xây dựng lối sống phù hợp là chìa khóa giúp phụ huynh bảo vệ hệ hô hấp non nớt của trẻ khỏi các yếu tố kích phát và diễn tiến nặng.
Để lại SỐ ĐIỆN THOẠI , chúng tôi sẽ gọi điện tư vấn riêng cho bạn