Thang điểm ACT trong đánh giá kiểm soát hen phế quản: Hiểu đúng để điều trị hen hiệu quả hơn

Hen phế quản là bệnh mạn tính của đường hô hấp, cần được đánh giá và theo dõi thường xuyên để kiểm soát tốt triệu chứng và phòng ngừa đợt kịch phát. Một trong những công cụ đơn giản, hiệu quả và được sử dụng rộng rãi trên toàn cầu chính là thang điểm ACT (Asthma Control Test).

 

1. ACT là gì?

 

ACT (Asthma Control Test) là thang điểm gồm 5 câu hỏi được thiết kế để đánh giá mức độ kiểm soát hen phế quản trong vòng 4 tuần gần nhất. Đây là công cụ tự đánh giá đã được chuẩn hóa và xác thực lâm sàng bởi nhiều nghiên cứu quốc tế.

ACT được khuyến nghị sử dụng bởi:

- GINA (Global Initiative for Asthma – Sáng kiến Toàn cầu về Hen)

- NIH (National Institutes of Health – Hoa Kỳ)

- Bộ Y tế Việt Nam trong các hướng dẫn điều trị hen phế quản gần đây

 

2. Ai nên sử dụng ACT?

 

Người bệnh hen phế quản đang điều trị ngoại trú

Trẻ ≥12 tuổi và người lớn (trẻ em 4–11 tuổi có thang điểm riêng)

Bệnh nhân cần đánh giá hiệu quả điều trị hoặc xác định mức độ kiểm soát triệu chứng hiện tại

 

ACT đặc biệt hữu ích trong thực hành lâm sàng vì:

- Không cần thiết bị đo hô hấp

- Dễ thực hiện, có thể tự trả lời tại nhà

- Có giá trị hướng dẫn quyết định điều trị phù hợp

 

3. Nội dung thang điểm ACT

 

Bệnh nhân trả lời 5 câu hỏi, mỗi câu chấm điểm từ 1 đến 5. Tổng điểm từ 5 đến 25.

Câu hỏi gồm:

1. Trong 4 tuần qua, bạn có cảm thấy khó thở do hen không?

2. Trong 4 tuần qua, hen có làm bạn thức giấc vào ban đêm hoặc sáng sớm không?

3. Trong 4 tuần qua, bạn có phải hạn chế hoạt động thể chất vì hen không?

4. Trong 4 tuần qua, bạn có cần dùng thuốc xịt cắt cơn (SABA) bao nhiêu lần?

5. Bạn tự đánh giá mức độ kiểm soát hen của mình thế nào?

 

4. Cách đánh giá kết quả ACT

 

Lưu ý: Mức kiểm soát hen theo ACT phù hợp với phân loại của GINA, có thể dùng phối hợp với hô hấp ký để quyết định bậc điều trị.

 

5. Ưu điểm của ACT trong quản lý hen

 

Nhanh chóng, dễ thực hiện: Hoàn thành trong 1–2 phút

Không phụ thuộc vào thiết bị hoặc chuyên môn kỹ thuật

Phản ánh sát tình trạng thực tế của người bệnh

Giúp bác sĩ và bệnh nhân giao tiếp hiệu quả hơn trong điều trị

 

6. Hạn chế cần lưu ý

 

ACT mang tính chủ quan, phụ thuộc vào sự trung thực và khả năng tự nhận biết triệu chứng của bệnh nhân

Không thay thế cho đo chức năng hô hấp (FEV1, PEF) khi cần đánh giá khách quan

Cần được sử dụng định kỳ, kết hợp với thăm khám lâm sàng để có kế hoạch điều trị chính xác

 

7. Hướng dẫn sử dụng ACT hiệu quả

 

Thực hiện ACT mỗi 1–3 tháng, đặc biệt sau khi điều chỉnh thuốc

Ghi lại kết quả để so sánh tiến triển theo thời gian

Bác sĩ nên giải thích rõ từng câu hỏi để bệnh nhân hiểu đúng nội dung đánh giá

ACT có thể tải miễn phí trên các website chính thống của Bộ Y tế hoặc tổ chức GINA

 

Tóm tắt

 

Thang điểm ACT là công cụ đơn giản, đáng tin cậy và được chuẩn hóa quốc tế để đánh giá mức độ kiểm soát hen phế quản. ACT:

- Giúp phát hiện sớm tình trạng hen không kiểm soát

- Hỗ trợ bác sĩ điều chỉnh kế hoạch điều trị phù hợp

- Góp phần nâng cao chất lượng sống và giảm nguy cơ nhập viện do hen

Nếu bạn hoặc người thân đang điều trị hen phế quản, hãy thử thực hiện ACT và chia sẻ kết quả với bác sĩ điều trị. Việc kiểm soát tốt hen phế quản bắt đầu từ những đánh giá đơn giản nhưng khoa học như ACT.