Thuốc long đờm trong điều trị hen - Có nên dùng không?

Trong điều trị hen phế quản, người bệnh và cả một số nhân viên y tế không chuyên thường có thói quen kê hoặc sử dụng thêm thuốc long đờm nhằm “làm sạch đường thở”. Tuy nhiên, theo các hướng dẫn chuyên môn hiện nay, đặc biệt là GINA, thuốc long đờm không được khuyến cáo sử dụng thường quy trong điều trị hen.

Vậy khi nào mới nên cân nhắc sử dụng thuốc long đờm cho người bị hen? Có nên dùng cho trẻ em không? Bài viết dưới đây sẽ giải đáp rõ ràng, dựa trên bằng chứng khoa học và hướng dẫn điều trị mới nhất.

Hen phế quản – Bệnh lý viêm mạn tính không do đờm

Hen phế quản là một bệnh viêm mạn tính của đường thở, trong đó:

- Niêm mạc đường thở bị viêm → tăng phản ứng với các tác nhân kích thích

- Co thắt cơ trơn phế quản

- Tăng tiết chất nhầy (nhưng không phải luôn luôn có đờm nhiều như viêm phế quản)

Điểm khác biệt quan trọng:

- Hen không phải là bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp dưới

- Ho khò khè do hen là biểu hiện co thắt và viêm, không phải  chỉ do tắc nghẽn bởi đờm đặc

Do đó, sử dụng thuốc long đờm phải theo chỉ định của bác sĩ, thuốc long đờm có thể gây hại nếu lạm dụng.

Thuốc long đờm là gì?

Thuốc long đờm (thuốc làm loãng đờm) là nhóm thuốc có tác dụng:

- Giảm độ nhớt của đờm

- Giúp khạc đờm dễ hơn

- Giảm cảm giác “vướng” trong họng

Các hoạt chất phổ biến: acetylcysteine, bromhexin, ambroxol, guaifenesin

Khi nào có thể cân nhắc dùng thuốc long đờm trong hen?

1. Hen kèm viêm nhiễm hô hấp cấp

Trong trường hợp hen khởi phát sau nhiễm virus (ví dụ: cảm cúm, viêm phế quản), có thể xuất hiện đờm đặc

Khi đó, việc dùng thuốc long đờm trong thời gian ngắn (3–5 ngày) có thể hỗ trợ thông thoáng đường thở

2. Hen tăng tiết đờm dạng viêm phế quản tăng tiết

Một số thể hen mạn tính kèm tăng tiết chất nhầy kéo dài

Dùng long đờm hỗ trợ thêm, bên cạnh thuốc kiểm soát hen chuẩn (ICS, LABA...)

Tuy nhiên, cần xác định chính xác thể bệnh trước khi chỉ định

3. Không khuyến cáo dùng thường quy hoặc kéo dài

Việc tự ý dùng thuốc long đờm mỗi khi ho khò khè là không đúng chỉ định

Trẻ em bị hen càng cần thận trọng vì một số loại long đờm có thể làm tăng tiết nhầy, kích thích ho

Tác dụng phụ có thể gặp của thuốc long đờm

Kích thích dạ dày, buồn nôn

Dị ứng da, nổi mề đay

Một số thuốc (acetylcysteine) có thể gây co thắt phế quản nhẹ ở người hen nhạy cảm

Không nên phối hợp với thuốc ức chế ho → làm ứ đọng dịch tiết

Hướng dẫn sử dụng nếu cần thiết

Chỉ dùng khi có chỉ định cụ thể từ bác sĩ

Thời gian sử dụng ngắn hạn (thường dưới 5–7 ngày)

Không dùng thuốc long đờm như biện pháp chính điều trị hen

Ưu tiên thuốc dạng uống thay vì dạng xông/khí dung chứa acetylcysteine nếu có tiền sử co thắt phế quản

Kết luận

Trong quản lý hen phế quản, thuốc long đờm không phải là lựa chọn bắt buộc và không được khuyến cáo dùng thường xuyên. Việc dùng thuốc này chỉ nên cân nhắc trong những trường hợp có kèm theo tăng tiết đờm bất thường hoặc nhiễm khuẩn đường hô hấp trên.

Quan trọng hơn, người bệnh cần được điều trị bằng thuốc kiểm soát viêm đường thở (như corticoid dạng hít) và theo dõi chặt chẽ diễn biến lâm sàng để tránh lạm dụng thuốc không cần thiết.