Quy trình chuyển đổi thuốc xịt ở trẻ em khi bước sang giai đoạn dậy thì

Hen phế quản là bệnh mạn tính có thể khởi phát từ nhỏ và kéo dài đến tuổi trưởng thành. Khi trẻ bước vào giai đoạn dậy thì, cơ thể có nhiều thay đổi sinh lý và nội tiết, ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị và khả năng sử dụng thuốc xịt hen. Vì vậy, cần đánh giá lại và điều chỉnh phác đồ điều trị, trong đó có việc chuyển đổi loại thuốc xịt hoặc thiết bị xịt hít cho phù hợp với độ tuổi, khả năng sử dụng và mức độ kiểm soát bệnh.

 

 

1. Vì sao cần xem xét thay đổi thuốc xịt khi trẻ dậy thì?

 

a. Thay đổi về thể chất và hô hấp

 

Trẻ dậy thì có thể tích phổi lớn hơn, đường dẫn khí rộng hơn → có thể dùng thuốc dạng pMDI (bình xịt định liều) hoặc DPI (bột hít khô) hiệu quả hơn.

Một số trẻ có thể không còn phù hợp với spacer (buồng đệm) hoặc cần thay đổi kỹ thuật hít.

 

b. Sự thay đổi về tuân thủ điều trị

 

Trẻ bắt đầu tự lập hơn, có thể tự mang thuốc đến trường, tự sử dụng mà không cần người lớn hỗ trợ.

Thiết bị nhỏ gọn, dễ sử dụng, không gây chú ý được ưu tiên để tăng tuân thủ thuốc xịt.

 

c. Tình trạng kiểm soát hen thay đổi

 

Tuổi dậy thì thường đi kèm yếu tố tâm lý, stress, thay đổi nội tiết → có thể khiến hen nặng lên.

Nếu hen không được kiểm soát tốt, cần đánh giá lại liều, loại thuốc hoặc cách sử dụng.

 

2. Khi nào nên đánh giá lại phác đồ thuốc xịt?

 

Khi trẻ đạt độ tuổi từ 11–13 trở lên, hoặc có dấu hiệu rõ rệt của dậy thì

Khi có thay đổi về hiệu quả điều trị (hen tái phát, cần dùng thuốc cắt cơn thường xuyên hơn)

Khi thấy trẻ khó khăn trong việc sử dụng thuốc xịt hiện tại, hoặc không tuân thủ

Khi khám định kỳ và được bác sĩ đề nghị điều chỉnh thuốc theo mức độ kiểm soát hen

 

3. Các bước trong quy trình chuyển đổi thuốc xịt

 

Bước 1: Đánh giá toàn diện tình trạng hen

 

Triệu chứng ban ngày, ban đêm, khả năng gắng sức

Số lần dùng thuốc cắt cơn

Đánh giá kiểm soát hen theo bảng phân loại 3 mức: kiểm soát – kiểm soát một phần – không kiểm soát

 

Bước 2: Đánh giá kỹ thuật sử dụng thuốc xịt hiện tại

 

Quan sát cách trẻ sử dụng: có đúng kỹ thuật không?

Đo lường khả năng hít đủ lực nếu dùng DPI (bột hít khô)

Trẻ có sử dụng buồng đệm đúng không? Có cần loại bỏ buồng đệm không?

 

Bước 3: Chuyển đổi dạng thuốc phù hợp

 

 

Tập trẻ sử dụng thuốc mới trước mặt nhân viên y tế

Nhắc trẻ súc miệng sau khi xịt thuốc

Giải thích rõ về mục đích từng loại thuốc: thuốc dự phòng (ICS), thuốc cắt cơn (SABA), thuốc phối hợp...

 

Bước 5: Theo dõi sát sau chuyển đổi

 

Tái khám sau 2–4 tuần

Đánh giá lại mức độ kiểm soát hen, khả năng tự sử dụng thuốc

Điều chỉnh liều nếu cần

 

4. Những lưu ý quan trọng khi chuyển thuốc xịt

 

Không chuyển đổi chỉ vì “đổi mới” mà phải dựa trên đánh giá lâm sàng rõ ràng

Tránh lạm dụng thuốc giãn phế quản mà không dùng thuốc kiểm soát

Luôn ghi rõ tên hoạt chất, liều và cách dùng trong sổ theo dõi điều trị

Giáo dục trẻ về tự chăm sóc bệnh hen và báo sớm nếu có triệu chứng trở lại

 

Kết luận

 

Giai đoạn dậy thì là bước ngoặt quan trọng trong quản lý bệnh hen ở trẻ em. Việc chuyển đổi thuốc xịt hoặc thiết bị xịt hít đúng cách giúp trẻ sử dụng thuốc hiệu quả hơn, nâng cao kiểm soát bệnh và chất lượng sống. Quy trình này cần được thực hiện có hệ thống, dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên khoa, cùng với sự hợp tác chặt chẽ của gia đình và bản thân trẻ.