Thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh (SABA): Khi nào cần dùng?

Thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh – viết tắt là SABA (Short-Acting Beta-Agonist) – là một trong những loại thuốc quen thuộc nhất với người mắc hen phế quản. Nhiều bệnh nhân gọi đây là “thuốc xịt cắt cơn” vì tác dụng nhanh chóng trong việc làm dịu cơn khó thở.

Tuy nhiên, việc sử dụng SABA cần đúng chỉ định, vì lạm dụng thuốc xịt hen tác dụng nhanh có thể dẫn đến hệ lụy nghiêm trọng, làm bệnh khó kiểm soát và tăng nguy cơ tử vong.

 

Thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh (SABA) là gì?

 

SABA là nhóm thuốc kích thích thụ thể beta-2 adrenergic có tác dụng:

- Làm giãn cơ trơn phế quản

- Giảm co thắt phế quản tức thì

- Cải thiện triệu chứng khó thở, thở rít, khò khè

Các thuốc SABA thường dùng:

- Salbutamol (Ventolin®, Albuterol®)

- Terbutaline (Bricanyl®)

 

 

Cơ chế tác dụng và thời gian hiệu quả

 

Tác dụng bắt đầu sau 5–15 phút

Kéo dài khoảng 4–6 giờ

Dùng qua đường hít để tác động tại chỗ nhanh chóng và hiệu quả

 

Khi nào cần dùng thuốc SABA?

 

1. Dùng để cắt cơn hen cấp

 

SABA là thuốc lựa chọn đầu tiên để làm giảm triệu chứng tức thời trong cơn hen:

- Cơn khó thở nhẹ đến trung bình

- Cảm giác tức ngực, khò khè đột ngột

- Hồi phục triệu chứng hô hấp trong vòng vài phút

 

2. Dùng trước khi gắng sức ở bệnh nhân hen do vận động

 

Ở bệnh nhân có cơn hen khởi phát do gắng sức, có thể dùng SABA trước hoạt động thể chất:

- Xịt trước 15 phút khi vận động mạnh, thể thao

- Cần theo dõi hiệu quả và không lạm dụng

 

3. Dùng trong các tình huống cấp cứu có hướng dẫn của bác sĩ

 

Bệnh nhân được bác sĩ hướng dẫn tự xử trí cơn hen cấp tại nhà với SABA trong kế hoạch hành động cá nhân (asthma action plan).

 

Khi nào KHÔNG nên lạm dụng SABA?

 

Mặc dù có hiệu quả cắt cơn nhanh, SABA không được dùng thay thế cho thuốc điều trị nền (corticoid xịt). Việc dùng quá 2 lần/tuần để cắt cơn có thể là dấu hiệu bệnh không được kiểm soát tốt.

Tác hại khi lạm dụng SABA:

- Tăng nguy cơ cơn hen nặng, nhập viện hoặc tử vong

- Che lấp triệu chứng viêm đường thở mạn tính

- Gây nhờn thuốc, phải tăng liều mới có hiệu quả

- Gây loạn nhịp tim, run tay, hạ kali máu nếu dùng liều cao

 

Hướng dẫn sử dụng an toàn thuốc xịt SABA

 

Dùng đúng kỹ thuật xịt: Dùng buồng đệm nếu cần, đặc biệt ở trẻ nhỏ

Súc miệng sau khi xịt: Tránh kích ứng họng

Theo dõi tần suất sử dụng: Nếu phải dùng >2 lần/tuần → cần đánh giá lại kế hoạch điều trị

 

SABA không nên dùng đơn độc

 

Tổ chức chuyên môn về hô hấp không còn khuyến cáo sử dụng SABA đơn độc trong điều trị hen cho cả người lớn và trẻ em. Thay vào đó, cần:

-  Kết hợp corticoid dạng hít (ICS) để điều trị viêm nền

- Chỉ dùng SABA như thuốc hỗ trợ cắt cơn khẩn cấp

 

Khi nào cần tái khám?

 

- Dùng SABA >2 lần/tuần để kiểm soát triệu chứng

- Cơn hen cấp xảy ra trong đêm hoặc gần sáng

- Hiệu quả cắt cơn của thuốc không như trước

- Khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi

 

Kết luận

 

Thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh (SABA) là vũ khí thiết yếu để xử trí cơn hen cấp, nhưng không phải là thuốc điều trị gốc bệnh. Người bệnh cần tuân thủ hướng dẫn sử dụng của bác sĩ, tránh lạm dụng, và phối hợp với thuốc điều trị nền để kiểm soát bệnh hen hiệu quả, an toàn.