Thuốc hen Phúc Hưng - Tinh hoa từ bài thuốc "Tô tử giáng khí thang": Giải quyết "tận gốc" đờm - Tăng cường công năng Tỳ - Phế - Thận.

Thời tiết thay đổi thất thường, trẻ nhỏ, người lớn ho đờm triền miên.

 

Những người có bệnh nền hô hấp mạn tính như hen phế quản, viêm phế quản mạn tính, COPD thì đờm rất nhiều, trong phổi luôn có tiếng lọc sọc âm thanh của đờm, nhiều khi đờm đặc quánh và dính.

 

Đờm đặc trong phổi cũng là nguyên nhân khiến khí không thể đi xuống đến thận, chính vì vậy dẫn đến ho suyễn, tức ngực, khò khè. Muốn điều trị các bệnh hô hấp mạn tính trước tiên cần phải giải quyết vấn đề của đờm, đờm không còn nữa thì đường vận hành của khí mới có thể thông suốt.

 

“Tô tử giáng khí thang” là bài thuốc được biết tới trong cuốn “Thái bình huệ dân hoà tễ cục phương”. Bài thuốc với thành phần là Tô tử, bán hạ, tiền hồ, hậu phác, chích cam thảo, đương quy, nhục quế. Bài thuốc này công dụng đầu tiên và nổi bật nhất là “hoá đàm”.

 

 

Trong thành phần bài thuốc có Tô tử hay còn gọi là hạt tía tô, là một loại hạt hình tròn, nhỏ có tác dụng tiêu đàm, giáng khí. Trong tất cả các trường hợp đờm nhiều đều có thể dùng tô tử hãm nước uống. Cây tía tô là thực phẩm dùng hàng ngày nên tính an toàn và lành tính cao. Người lớn đờm nhiều hoàn toàn có thể dùng tô tử đập dập hãm nước uống thay trà, đến khi nào đờm hết hẳn thì dừng.

 

Sau Tô tử đến bán hạ và tiền hồ cũng là hai vị thuốc “cao thủ” trong nhóm thuốc trừ đàm. Bán hạ là một vị thuốc có hình tròn, xốp và khô. Chính vì bán hạ khô nên có khả năng làm ráo, làm khô thấp trong cơ thể. Thấp ít dần thì đàm cũng ít dần bởi đàm là sự ngưng tụ từ thấp mà thành. Trong “Bản thảo cương mục” từng viết rằng, Tiền hồ là vị thuốc “yếu dược trị đàm”. Tiền hồ giúp trừ đàm ứ trệ tại Phế, nhiều trường hợp sau cảm có nhiều đờm, dịch mũi quánh dính đều có thể sử dụng Tiền hồ để hoá đàm, tiêu đàm.

 

Sự kết hợp của Tô tử, bán hạ, tiền hồ có tác dụng chính là để điều trị đàm, đàm lâu ngày hay đàm ngoan cố, hay đàm trong loãng cũng đều có thể được giải quyết.

 

Ngoài hoá đàm, tô tử và bán hạ còn có chức năng giáng khí, đây cũng là lý do vì sao tên bài thuốc được đặt là “Tô tử giáng khí thang”. Giáng khí ở đây chính là đưa khí từ phế đi xuống dưới, khí phải đi xuống thì mới có thể tới được thận ở phía dưới.

 

Tiếp theo đó là Hậu phác, Hậu phác là một vị thuốc hành khí. Chúng ta biết rằng, phế chủ khí, chủ về hô hấp. Tương tự với khái niệm phổi trong Tây y, thì tạng Phế giống như tổ ong, bên trong có nhiều lỗ, trong các lỗ này chứa đầy khí, khí luôn chuyển động ở bên trong. Tuy nhiên khi đàm quá nhiều tại phế, chắc chắn khí tại các lỗ này không thể lưu thông một cách thông suốt, từ đó sinh ra các triệu chứng của suyễn, khó thở, tức ngực. Hậu phác đóng vai trò thúc đẩy khí trong phế vận hành, lưu thông, từ đó làm khoan khoái vùng ngực, chính vì vậy, người xưa có câu “hậu phác sở trường hành khí khoan hung”. Ngoài ra, hậu phác cũng hành khí tại dạ dày và đại tràng, chính vì vậy trường hợp bụng đầy chướng cũng ứng dụng hậu phác để hành khí.

 

Về đương quy, đây là vị thuốc được biết đến bởi công dụng bổ huyết, điều huyết, là thành phần chính trong bài thuốc nổi tiếng “Tứ vật thang” . Tuy nhiên trong “Thần nông bản thảo” còn ghi chép đương quy với một công dụng khác là chỉ khái (điều trị ho). Đương quy vừa bổ huyết vừa chỉ khái, tư nhuận phế tạng.

 

Trên đây là các vị thuốc hoá đàm, hành khí, chỉ khái và đều điều trị vào tạng phế.

 

Nhưng muốn điều trị bệnh lý hô hấp mạn tính như hen phế quản, viêm phế quản mạn tính, COPD thì cần bổ cả vào thận.

 

Nhục quế là một vị thuốc hàng đầu bổ hoả trợ dương, bổ vào phần dương của thận. Thận dương không đầy đủ một mặt không đảm bảo được chức năng nạp khí, mặt khác không đảm bảo được chức năng “chủ thuỷ”. Đưa nhục quế vào bài thuốc giúp giảm thiểu sự sinh ra của đàm đặc biệt ở đối tượng người người cao tuổi đàm nhiều nhưng nguyên nhân không phải do phế mà nguyên nhân trực tiếp ở thận. Thận không thể xử lý thuỷ dịch dẫn đến dịch ngưng tụ thành đàm, ở một số trường hợp còn sinh ra phù thũng.

 

Cuối cùng trong bài là 3 vị thuốc sinh khương, đại táo, cam thảo. Các vị thuốc này đều có tác dụng kiện tỳ. Tỳ theo ngũ hành thuộc thổ, thổ sinh kim, mà kim ứng với tạng phế. Chính vì vậy các thuốc kiện tỳ ở đây chính là để bổ phế.

 

Có thể nói, Tô tử giáng khí thang là một bài thuốc toàn diện với đầy đủ “tả thực, bổ hư”, thượng hạ đồng trị. Phù hợp trong điều trị ho, suyễn, đờm nhiều, khó thở trong các bệnh lý hô hấp mạn tính.