Quan sát lâm sàng: Hiệu quả bài thuốc Tô tử giáng khí thang gia vị kết hợp Montelukast trong điều trị đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)

Tác giả: Lạc Tân

Khoa Nội, Bệnh viện Trung Y  Đông Hương, Phúc Châu, Giang Tây, Trung Quốc

Tháng 4 năm 2025

Tóm tắt

Mục tiêu

Nghiên cứu nhằm đánh giá hiệu quả của việc kết hợp Tô Tử Giáng Khí Thang gia vị với Montelukast trong điều trị đợt cấp bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD).

Phương pháp

80 bệnh nhân COPD đợt cấp được chia ngẫu nhiên thành hai nhóm, mỗi nhóm 40 người. Cả hai nhóm đều được điều trị bằng Montelukast, riêng nhóm quan sát được bổ sung thêm Tô Tử Giáng Khí Thang gia vị. Sau điều trị, các chỉ số chức năng phổi, chỉ số viêm, hiệu quả lâm sàng tổng thể, điểm số chứng trạng y học cổ truyền và tỷ lệ tác dụng phụ được so sánh giữa hai nhóm.

Kết quả

Nhóm kết hợp có các chỉ số FVC, FEV1, FEV1% cao hơn nhóm đối chứng (P<0,05); các chỉ số viêm CRP, PCT thấp hơn nhóm đối chứng (P<0,05); tổng hiệu quả điều trị và điểm số chứng trạng y học cổ truyền cũng tốt hơn rõ rệt (P<0,05). Tỷ lệ tác dụng phụ giữa hai nhóm không khác biệt đáng kể.

Kết luận

Kết hợp Tô Tử Giáng Khí Thang gia vị với Montelukast trong điều trị đợt cấp COPD mang lại hiệu quả lâm sàng tốt, cải thiện chức năng phổi, giảm viêm, an toàn và không làm tăng tác dụng phụ.

Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là một trong những bệnh lý mạn tính phổ biến của hệ hô hấp, gây ra gánh nặng lớn cho sức khỏe cộng đồng trên toàn thế giới. Đặc điểm nổi bật của COPD là tình trạng viêm mạn tính và tắc nghẽn không hồi phục của đường thở, tiến triển dần theo thời gian. Trong quá trình diễn tiến của bệnh, các đợt cấp – tức là những giai đoạn mà triệu chứng của bệnh nhân trở nên trầm trọng hơn trong thời gian ngắn – thường xuyên xảy ra, với các biểu hiện chủ yếu như khó thở, ho, đau tức ngực và tăng tiết đờm. Đợt cấp không chỉ làm giảm đáng kể chất lượng cuộc sống của người bệnh mà còn có thể dẫn đến suy giảm chức năng phổi kéo dài, làm trầm trọng thêm tình trạng viêm phế quản, tăng nguy cơ xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng như suy hô hấp, thậm chí đe dọa tính mạng nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả.

Hiện nay, điều trị đợt cấp COPD trong y học hiện đại chủ yếu dựa vào các biện pháp hỗ trợ triệu chứng, trong đó Montelukast – một loại thuốc kháng viêm thuộc nhóm đối kháng thụ thể leukotriene – đã được chứng minh có khả năng ức chế hiệu quả các phản ứng viêm, từ đó cải thiện triệu chứng lâm sàng và các chỉ số chức năng hô hấp cho người bệnh.

Bên cạnh đó, y học cổ truyền Trung Quốc cũng có nhiều phương pháp điều trị COPD, trong đó bài thuốc Tô Tử Giáng Khí Thang nổi bật với tác dụng giáng khí bình suyễn, hóa đàm chỉ khái, giúp giảm khó thở, tiêu đàm và làm dịu cơn ho. Việc kết hợp giữa y học cổ truyền và hiện đại, cụ thể là sử dụng Tô Tử Giáng Khí Thang gia vị phối hợp với Montelukast, hứa hẹn mang lại hiệu quả điều trị toàn diện hơn cho bệnh nhân COPD trong giai đoạn cấp tính.

Xuất phát từ thực tiễn lâm sàng, nghiên cứu này được tiến hành nhằm quan sát và đánh giá hiệu quả của phương pháp phối hợp nêu trên trong điều trị đợt cấp COPD, từ đó cung cấp thêm bằng chứng khoa học cho việc ứng dụng kết hợp Đông – Tây y trong điều trị bệnh lý hô hấp mạn tính này.

Đối tượng nghiên cứu

- 80 bệnh nhân COPD đợt cấp nhập viện, chia ngẫu nhiên thành 2 nhóm, mỗi nhóm 40 người.

- Nhóm quan sát: 24 nam, 16 nữ; tuổi 47–77 (trung bình 56,53±1,77); thời gian mắc bệnh 2–15 năm (trung bình 8,60±1,89); BMI 19–32 (trung bình 22,41±1,20).

- Nhóm đối chứng: 22 nam, 18 nữ; tuổi 47–76 (trung bình 56,56±1,75); thời gian mắc bệnh 2–15 năm (trung bình 8,63±1,92); BMI tương đương.

- Hai nhóm không có khác biệt đáng kể về đặc điểm nền (P>0,05).

- Nghiên cứu đã được Hội đồng Đạo đức của bệnh viện phê duyệt.

Tiêu chuẩn lựa chọn

- Đáp ứng tiêu chuẩn chẩn đoán COPD và đang trong giai đoạn đợt cấp.

- Bệnh nhân và người nhà đồng ý tham gia, có khả năng phối hợp điều trị.

Tiêu chuẩn loại trừ

- Dị ứng hoặc chống chỉ định với thuốc nghiên cứu.

- Nhiễm trùng phổi nặng, các bệnh phổi khác, suy gan thận, suy tim.

Phương pháp điều trị

- Cả hai nhóm: Đều dùng Montelukast (do Công ty Dược phẩm Jiangsu Wango sản xuất, số đăng ký H20203308), liều 5mg/lần/ngày, uống.

- Nhóm quan sát: Thêm Tô Tử Giáng Khí Thang gia vị với thành phần:

Tô tử 15g

Tiền hồ, pháp bán hạ mỗi vị 12g

Đương quy, hậu phác mỗi vị 10g

Sinh khương, nhục quế, cam thảo mỗi vị 6g

Gia giảm theo thể bệnh: khí hư thêm nhân sâm, ngũ vị tử 10g; kèm phong hàn thêm ma hoàng, hạnh nhân 10g; đàm nhiều, khó thở thêm trầm hương 10g

Sắc lấy 300ml, chia uống sáng, trưa, tối.

Thời gian điều trị: 14 ngày.

Chỉ số đánh giá

- Chức năng phổi: FVC (dung tích sống cưỡng bức), FEV1 (thể tích khí thở ra trong giây đầu), FEV1% (tỉ lệ FEV1 so với dự kiến).

- Chỉ số viêm: CRP (protein phản ứng C), PCT (procalcitonin).

- Điểm số chứng trạng y học cổ truyền: Đánh giá các triệu chứng như thở rít, chán ăn, ho, khó thở, khạc đờm, tức ngực, theo thang điểm 0–3, điểm càng cao triệu chứng càng nặng.

- Tác dụng phụ: Tiêu chảy, buồn nôn, khô miệng, phát ban, đau đầu.

Tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả

- Hiệu quả rõ rệt: Điểm chứng trạng giảm ≥70%, triệu chứng lâm sàng hết.

- Hiệu quả: Điểm chứng trạng giảm 30–69%, triệu chứng cải thiện.

- Không hiệu quả: Điểm chứng trạng giảm <30%, triệu chứng không cải thiện rõ rệt.

Sau 14 ngày điều trị, nhóm nghiên cứu dùng kết hợp Tô Tử Giáng Khí Thang và Montelukast có chỉ số FVC, FEV1, FEV1% cao hơn nhóm đối chứng chỉ dùng Montelukast, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê (P < 0,05).

Mức CRP và PCT ở nhóm nghiên cứu giảm nhiều hơn nhóm đối chứng (P < 0,05), chứng tỏ giảm viêm hiệu quả hơn.

Tỷ lệ tổng hiệu quả (bao gồm khỏi và cải thiện rõ rệt) ở nhóm kết hợp cao hơn nhóm đối chứng (P < 0,05).

Đợt cấp COPD thường biểu hiện bằng ho, tăng tiết đờm, khó thở nặng lên, thường do nhiễm trùng, thay đổi thời tiết hoặc ô nhiễm không khí. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể tiến triển nặng, gây nhiều biến chứng nguy hiểm.

Montelukast là thuốc đối kháng thụ thể leukotriene, giúp giảm viêm, giảm co thắt phế quản, cải thiện triệu chứng. Tô Tử Giáng Khí Thang là bài thuốc y học cổ truyền, có tác dụng giáng khí, hóa đàm, bình suyễn, giảm ho, thông khí phổi. Thành phần bài thuốc phối hợp vừa giảm viêm, tiêu đàm, bổ khí huyết, tăng sức đề kháng, giúp cải thiện triệu chứng và chức năng phổi.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, nhóm kết hợp cải thiện chức năng phổi, giảm viêm, giảm triệu chứng tốt hơn nhóm chỉ dùng Montelukast, đồng thời không làm tăng tỷ lệ tác dụng phụ. Điều này cho thấy sự phối hợp giữa y học cổ truyền và hiện đại có thể phát huy ưu điểm của cả hai, mang lại hiệu quả điều trị cao hơn cho bệnh nhân COPD đợt cấp.

Việc kết hợp Tô Tử Giáng Khí Thang gia vị với Montelukast trong điều trị đợt cấp COPD giúp cải thiện rõ rệt chức năng phổi, giảm các chỉ số viêm, giảm triệu chứng lâm sàng, an toàn và không làm tăng tác dụng phụ. Đây là phương pháp nên được cân nhắc áp dụng rộng rãi trong thực tế lâm sàng để nâng cao hiệu quả điều trị cho bệnh nhân COPD.