Hen phế quản là bệnh viêm mạn tính của đường thở, đặc trưng bởi sự tăng phản ứng của phế quản với nhiều yếu tố kích thích khác nhau. Trong đó, dị ứng là nguyên nhân hàng đầu, đặc biệt ở trẻ em và người trẻ tuổi. Bài viết này giúp bạn hiểu rõ mối liên hệ giữa hen và dị ứng, từ đó chủ động phòng ngừa và kiểm soát bệnh tốt hơn.
Hen dị ứng (Allergic asthma) là một thể lâm sàng của hen phế quản, trong đó phản ứng dị ứng là cơ chế chính gây ra các triệu chứng khó thở, ho, khò khè, nặng ngực.
Khi tiếp xúc với dị nguyên (yếu tố gây dị ứng như phấn hoa, bụi nhà, lông động vật...), hệ miễn dịch của người bệnh phản ứng quá mức, giải phóng histamin và các chất trung gian gây viêm, dẫn đến co thắt cơ trơn phế quản, phù nề niêm mạc và tiết nhiều chất nhầy – những đặc điểm điển hình của hen.
Hen phế quản do dị ứng liên quan đến cơ chế miễn dịch qua trung gian IgE:
- Khi cơ thể lần đầu tiếp xúc với dị nguyên, hệ miễn dịch sản xuất kháng thể IgE đặc hiệu.
- IgE gắn lên bề mặt tế bào mast (dưỡng bào) tại niêm mạc đường hô hấp.
- Lần tiếp theo tiếp xúc với cùng dị nguyên, các tế bào mast bị kích hoạt và phóng thích histamin, leukotrien, prostaglandin, gây viêm và co thắt đường thở.
Phản ứng này gây ra cơn hen phế quản với biểu hiện đột ngột và dữ dội: khó thở, khò khè, thở rít, đặc biệt về đêm hoặc sau khi tiếp xúc với dị nguyên.
Các yếu tố làm tăng nguy cơ hen dị ứng gồm:
- Tiền sử cá nhân hoặc gia đình bị dị ứng: viêm mũi dị ứng, chàm, mề đay...
- Trẻ em và thanh thiếu niên: Hen dị ứng phổ biến nhất ở nhóm tuổi này.
- Tiếp xúc nhiều với dị nguyên: bụi nhà, lông thú, phấn hoa, mốc, gián...
- Môi trường ô nhiễm, khói thuốc, ẩm mốc trong nhà.
Theo GINA (Global Initiative for Asthma), hơn 80% người bị hen dưới 20 tuổi có cơ địa dị ứng. Ở Việt Nam, tỷ lệ hen dị ứng cũng đang gia tăng nhanh, đặc biệt tại các đô thị lớn.
Hen dị ứng có thể diễn biến từ nhẹ đến nặng. Các triệu chứng thường gặp:
- Khó thở, thở rít
- Khò khè – đặc biệt khi thở ra
- Ho kéo dài, thường về đêm hoặc sáng sớm
- Nặng ngực, cảm giác bó chặt vùng ngực
- Có thể kèm theo triệu chứng dị ứng khác như hắt hơi, chảy nước mũi, ngứa mắt, phát ban.
Để chẩn đoán hen dị ứng, bác sĩ sẽ:
- Khai thác lịch sử triệu chứng, yếu tố dị ứng, tiền sử gia đình
- Đo hô hấp ký (spirometry): đánh giá luồng khí thở ra, kiểm tra tắc nghẽn đường thở có hồi phục không.
- Test dị ứng da hoặc xét nghiệm IgE đặc hiệu để xác định các dị nguyên gây hen.
- Một số trường hợp cần đo Nitric oxide trong khí thở ra (FeNO) để đánh giá mức độ viêm đường thở.
Mục tiêu điều trị hen dị ứng là kiểm soát viêm, ngăn cơn hen và cải thiện chất lượng sống. Bao gồm:
Tránh tiếp xúc với yếu tố gây dị ứng xác định được: bụi nhà, mạt bụi, nấm mốc, phấn hoa...
Sử dụng máy lọc không khí, vệ sinh nhà cửa thường xuyên, không nuôi thú trong nhà nếu dị ứng.
Corticoid dạng hít (ICS): là thuốc nền, giảm viêm hiệu quả.
ICS kết hợp LABA (thuốc giãn phế quản tác dụng kéo dài): dùng khi hen trung bình – nặng.
Thuốc kháng leukotrien (như montelukast): đặc biệt hữu ích trong hen có yếu tố dị ứng.
Thuốc sinh học (omalizumab – kháng IgE): dùng trong hen dị ứng nặng, không đáp ứng điều trị thông thường.
Thuốc giãn phế quản tác dụng nhanh (SABA): dùng khi lên cơn hen hoặc trước vận động.
Tuân thủ điều trị nền liên tục, không tự ý ngừng thuốc.
Tái khám định kỳ, đánh giá lại mức độ kiểm soát hen (thang điểm ACT).
Giáo dục người bệnh và gia đình: nhận diện cơn hen, dùng thuốc đúng cách, tránh yếu tố khởi phát.
Tiêm phòng cúm, phế cầu để hạn chế bội nhiễm đường hô hấp – yếu tố dễ gây bùng phát cơn hen.
Hen và dị ứng có mối liên hệ chặt chẽ – dị ứng là nguyên nhân phổ biến nhất gây hen phế quản, đặc biệt ở trẻ em và người trẻ. Hiểu đúng cơ chế này giúp người bệnh:
- Nhận biết sớm dấu hiệu hen dị ứng
- Tránh yếu tố kích phát
- Điều trị đúng phác đồ, tránh biến chứng
Hen dị ứng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu người bệnh chủ động hợp tác với bác sĩ và tuân thủ điều trị.
Để lại SỐ ĐIỆN THOẠI , chúng tôi sẽ gọi điện tư vấn riêng cho bạn
Trang cộng đồng cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm điều trị các bệnh lý hô hấp. Các thông tin trên website dùng dể tham khảo, khi áp dụng nên hỏi ý bác sĩ chuyên khoa. Chúng tôi không chịu bất cứ trách nhiệm nào do tự ý sử dụng các thông tin trên website gây ra.
Bản quyền © 2018 thuộc benhhen.vn
